مطالبی خواندنی در مورد قهوه و طرز تهیه آن

هیچ گاه قهوه را زودتر از موعد تهیه نکنید که بخواهید آن را دوباره گرم کنید، زیرا مثل چای جوشیده طعم آن بر می گردد. اگر قهوه عطر و بویش را از دست بدهد در اصطلاح می میرد و نوشیدن آن دلچسب نیست.
اما پرسش های زیادی درباره این نوشیدنی پرسیده می شود. این که کافی میکس، کاپوچینو، اسپرسو و قهوه چه تفاوتی با هم دارند؟ فرق میان قهوه فوری با قهوه پودری معمولی و نسکافه در چیست و کافئین کدامیک بیشتر است؟ آیا مصرف پودرهای آماده کافی میکس که در بازار موجود است، توصیه می شود؟ این قهوه هایی که عبارت بدون کافئین روی آن قید شده، واقعا کافئین ندارد؟ چرا رنگ قهوه ها با هم متفاوت است؟ آیا قهوه از نظر خواص درجه بندی می شود؟ بیماران دیابتی می توانند هر نوع قهوه ای بخورند؟ اصلا ویژگی یک قهوه خوب چیست؟
دانه زرد رنگ قهوه، درون میوه های قرمز رنگ خام و بدبویی قرار دارد که پس از خار ج کردن آن از درون میوه، تخمیر و خشک و سپس برشته و به رنگ قهوه ای تیره در می آید و این روزها، آن را به صورت دانه کامل یا پودرشده در بازار می بینیم. با توجه به این که قهوه در چه کشور و چه منطقه ای کشت شده باشد، طعم و رنگ متفاوتی دارد و با توجه به روش یا دستگاهی که قهوه را دم می کنند و همچنین میزان شکر و شیری که به آن افزوده می شود، نام های مختلف اسپرسو، کاپوچینو، کافی میکس و… می گیرد.

قهوه فوری با قهوه معمولی چه فرقی دارد؟

این روزها در قفسه فروشگاه ها در میان انواع قهوه دانه ای، پودری یا کافی میکس شاهد انواع قهوه های فوری هستیم، اما این قهوه چه فرقی با قهوه معمولی دارد؟ دانه قهوه همچون دانه های دیگر حاوی فیبر نامحلول است؛ یعنی اگر دانه قهوه را آسیاب کرده و در آب بجوشانیم فیبر آن رسوب و رنگ قهوه در آب جوش حل می شود. حال اگر در صنعت با صافی رسوب را حذف و محلول حاصل را تبخیر، خشک و آسیاب کنند «قهوه فوری» به دست می آید که به محض ریختن آن در آب جوش، قهوه، آماده مصرف است.
البته رنگ انواع قهوه فوری ممکن است با یکدیگر متفاوت باشد و این موضوع به نوع قهوه و روش خشک کردن آن بستگی دارد و نشان دهنده فساد یا تعیین کننده کیفیت و طعم محصول نیست. اغلب قهوه های پودری معمولی عطر و طعم اصیل خود قهوه را می دهد، اما به دلیل آن که قهوه فوری طی فرآیند حرارتی تا حدودی عطر و طعم خود را از دست می دهد گاهی آن را با شیر، شکر، شکلات، فندق، کارامل یا کاپوچینو طعم دار می کنند.

قهوه های فوری یا نسکافه

قهوه را به دو صورت درست می‌کنند؛ با دُرد یا صاف نشده و بی درد یا صاف شده. قهوه عربی و قهوه ترک را با درد درست می‌کنند. قهوه عربی، سیاهرنگ و تلخ است، اما قهوه ترک، رنگی ترش و مزه ای متمایل به شیرینی دارد. اروپاییان اما معمولا درد قهوه را از آب آن جدا می‌کنند. به همین خاطر قهوه اروپایی همیشه درشت تر از قهوه عربی و ترک سائیده می‌شود.
قهوه برخلاف چای نیاز به دم کردن ندارد، چراکه ماده عطری، رنگی و موثر آن به محض تماس با آب جوش آزاد می‌شود. در نیمه دوم قرن بیستم، انواع قهوه فوری (instand coffee) نیز در بازار اروپا و آمریکا عرضه شد. این قهوه در واقع شیره تبخیر شده قهوه صاف و عصاره دانه قهوه است که نیازی به قهوه جوش ندارد و با حل کردن کمی از آن در یک فنجان آب جوش، قهوه آماده به دست می آید.
این نوع قهوه در آغاز مخالفان جدی در میان طرفداران قهوه داشت، چراکه قهوه نوشان حرفه ای معتقد بودند طعم و عطر واقعی این نوشیدنی در بسته بندی های قهوه فوری از دست می‌رود، اما امروز با پیشرفت فن آوری تولید قهوه فوری، دیگر فاصله میان‌کیفیت این دو نوع قهوه به کلی از میان رفته و حتی قهوه فوری طرفداران بیشتری پیدا کرده است، چراکه این نوع قهوه معمولا پس از سایش، پروسه تولید را طی می‌کند و در حقیقت به نوعی پرورده و خوش طعم می‌ شود.
اولین شرکتی که قهوه فوری را راهی بازار جهانی قهوه کرد، شرکت معروف Nestle بود. با ورود بسته های Nestle Coffee به ایران، اصطلاح نسکافه نیز میان علاقه مندان به نوشیدن قهوه رواج یافت. به این ترتیب اصطلاح نسکافه به نوعی اختراع ایرانیان قهوه نوش به حساب می‌آید.

تفاوت کافی میکس با قهوه و شیر قهوه

اما قهوه پودری چه تفاوتی با نسکافه دارد و آیا کافی میکس با شیر قهوه فرق می کند ؟ قهوه پودری، خالص و فقط از پودر دانه قهوه تهیه می شود، اما نسکافه یا همان کافی میکس (قهوه مخلوط) در صنعت از مخلوط قهوه فوری، شیرخشک، پودر شکر و برخی افزودنی های دیگر تهیه و پس از حل شدن در آب جوش بسرعت آماده مصرف می شود.
پودر آماده کافی میکس چون حاوی شکر، خامه و چربی است کالری بالایی داشته و مصرف زیاد آن توصیه نمی شود و چون برخی انواع آن حاوی مواد نگهدارنده است می تواند موجب بروز حساسیت در افراد مستعد شود و بهتر است نسکافه با میزان کم شکر به همراه شیر کم چرب و قهوه تازه و اصیل به صورت خانگی تهیه شود.
اما آیا شیر قهوه با کافی میکس فرق می کند؟ در پاسخ باید گفت بله. شیر قهوه معمولا از ترکیب شیر و قهوه تهیه می شود و بدون شکر است، اما نسکافه های آماده همه حاوی شکر بوده و در نتیجه مبتلایان به دیابت مجاز به مصرف هر نوع نوشیدنی حاوی قهوه نیستند. البته کافی میکس بدون شکر با عبارت «sugar free» و کم چرب با عبارت «low fat» که روی بسته بندی آن قید شده برای بیماران دیابتی، مبتلایان به چربی خون و اضافه وزن و البته برای افراد سالم در بازار موجود است که یا طعم تلخ دارد و فقط از دو ترکیب شیر و قهوه تهیه شده است یا آن که مزه شیرین داشته و قند مصنوعی جایگزین شکر آن شده است که انواع کافی میکس های تلخ (بدون شکر مصنوعی) گزینه مناسب تری است که دیابتی ها بهتر است با مشورت پزشک از این نوشیدنی استفاده کنند.
لازم است بدانید اگر کافی میکس بدون شکر را انتخاب می کنید، گمان نکنید که بدون کالری است، زیرا شیرخشک و خامه آن کالری زاست و حتی انواع کم چرب آن هم میزانی کالری دارد، اما قهوه خالص تقریبا بدون کالری است.

کافئین قهوه فوری کمتر است

به گفته متخصصان علوم غذایی میزان کافئین قهوه فوری، کمتر از قهوه معمولی است و هر دو فنجان قهوه فوری به اندازه یک فنجان قهوه معمولی کافئین دارد. البته لازم است بدانید مقدار کافئین یک فنجان قهوه همیشه ثابت نیست، زیرا به نوع، شیوه دم کردن و میزان پودر آن بستگی دارد. تحقیقات نشان داده است از آن جا که بیش از پنج تا شش ساعت طول می کشد تا کافئین قهوه از بدن دفع شود نوشیدن یک فنجان آن هنگام عصر، بر خواب شبانه تاثیر می گذارد.

چه افرادی نباید قهوه و نسکافه بخورند؟

از آنجا که کافئین قهوه علائم استرس، دلهره، تنش و اضطراب را تشدید می کند، مصرف بیش از دو فنجان آن در روز توصیه نمی شود. نتایج برخی تحقیقات نشان داده است کافئین قهوه در زنان باردار موجب رشد ناقص جنین، سقط یا زایمان زودرس می شود و می تواند از طریق شیر مادر به شیرخوار منتقل شود و نوشیدن بیش از یک فنجان آن موجب بروز بی خوابی، تحریک پذیری، امتناع از شیرخوردن و عصبی شدن شیرخوار شود و چون کبد نوزاد به اندازه کافی رشد نیافته و آنزیم های خاص را ندارد، کافئین مدت زیادتری برای تجزیه شدن در بدن نوزاد می ماند و عوارض بیشتری را به جا می گذارد.
همچنین کسانی که مبتلا به پرفشاری خون و تپش قلب هستند، افرادی که در معرض پوکی استخوان قرار دارند و زنانی که در سینه خود غده فیبروکیستیک دارند نباید زیاد قهوه بنوشند. قهوه به دلیل کافئین، اثر داروهای ضد درد را افزایش می دهد و انواعی که عبارت بدون کافئین روی بسته بندی آن قید شده می تواند حاوی اندکی کافئین باشد. بر اساس تحقیقات، کافئین موجود در یک فنجان قهوه بدون کافئین، پنج تا ده برابر کمتر از قهوه معمولی است.

چه قهوه ای بخریم؟

ـ هر چه دانه قهوه بزرگ تر باشد، طعم بهتری دارد و اگر خواستید قهوه پودر شده بخرید توجه کنید که روی بسته بندی اش عبارت AA درج شده باشد. این عبارت نشان می دهد که پودر قهوه از دانه های درشت تهیه شده است.
ـ قهوه ای که رنگ تیره شفاف و طعم تلخ تری داشته باشد مرغوب و اصیل تر است. دقت کنید قهوه پودری زمان دم کشیدن باید کمی روغن پس دهد و مزه آن تلخ باشد. قهوه های ناخالص و بی کیفیت رنگ روشن کدر و طعم خاک و آنهایی که کهنه و تاریخ گذشته اند کمی بوی آرد نخودچی می دهند.
ـ هیچ گاه قهوه را زودتر از موعد تهیه نکنید که بخواهید آن را دوباره گرم کنید، زیرا مثل چای جوشیده طعم آن بر می گردد. اگر قهوه عطر و بویش را از دست بدهد در اصطلاح می میرد و نوشیدن آن دلچسب نیست.
ـ وقتی قهوه را در آب سرد حل کردید روی شعله ملایم بگذارید تا به جوش آید و کف کند. ابتدا کف روی قهوه و سپس قهوه را در فنجان ریخته و میل کنید.
ـ هر چه قهوه بیشتر بجوشد غلیظ تر و کافئین و رنگ بیشتری از آن خارج می شود. شیوه دم کردن قهوه و ترکیباتی که به آن افزوده می شود می تواند خواص قهوه را کم یا زیاد کند.
ـ دانه قهوه در محیط خشک و خنک تا یک سال، ولی پودر قهوه باید سریع تر و ظرف مدت یک ماه مصرف شود. انواع نسکافه هم تا شش ماه قابلیت نگهداری دارد.

طرز تهیه قهوه ترک به روش اصیل :

با وجود انواع قهوه مثل قهوه فرانسه، اسپرسو و … هنوزم که هنوزه برای بسیاری از قهوه دوستان هیچی جایِ «قهوه ترک» رو نمی‌گیره، مخصوصا که همراه با یک شیرینی کم شیرین باشه. شاید به این دلیل که قهوه ترک به مذاقِ اکثر ایرانی‌ها سازگارِ. البته به قهوه‌ی ترک قهوه‌ی ارمنستان هم گفته می‌شه و تو ایران هم خیلی رایجِ، در بسیاری از کشورهای اطراف مثل ترکیه و ارمنستان هم به عنوان یک نوشیدنی سنتی همچنان متداولِ.
قهوه ترک همونطور که از اسمش پیداست توسط ترکها برپا شده، آنها قهوه رو اونطور که بابِ میل ترک‌ها بوده می‌پختند و آسیاب می‌کردند و همین قهوه امروزه به قهوه ترک شهرت داره؛ آنها پودر قهوه رو به همراه آب در یک قهوه جوش از جنس روی حل می‌کردند و می‌جوشاندند. خوبی این نوع قهوه اینِ که تهیه اون راحتِ و احتیاج به دستگاه خاصی نداره فقط قهوه ” آب- شکر- قهوه‌جوش و یک اجاقِ گاز.
تهیه این قهوه مدل‌های مختلفی داره اما روشی که من می‌خوام بگم روشیِ که از یه ارمنی یادگرفتم و می‌تونم بگم نسبت به سایر مدل‌هایی که تهیه می‌شه با وجود ظرافت‌های کوچکی که داره بسیار خوب و دل‌چسب از آب در می‌آد.
قهوه ترک را معمولا در یک فنجان کوچک سرو می‌کنند و برای تهیه آن نباید عجله کنید، شعله‌ی اجاق بایستی ملایم باشد. توصیه می‌کنم که برای تهیه قهوه‌ی ترک از آبِ سرد استفاده کنید.

مواد لازم برای تهیه یک فنجان قهوه ترک:

آبِ سرد و تازه: یک فنجان.
پودر قهوه ترک: ۱ قاشق مرباخوری پر.
شکر: ۱ قاشق چایخوری: بسته به ذائقه می‌تواند بیشتر یا کمتر باشد.
قهوه جوش یا شیر جوش کوچک از جنس روی یا مس

طرز تهیه قهوه ترک:

آب سرد و قهوه را در داخل قهوه‌جوش بریزید و روی حرارت کمِ اجاقِ گاز قرار دهید، صبر کنید تا بعد از چند دقیقه فوم قهوه ایجاد شود.
اگر قهوه‌جوش را به موقع از روی شعله گاز بردارید روی قهوه‌ی آماده شده با فومی غلیظ پوشانیده شده که به اصطلاح به آن «خامه‌ی قهوه» می‌گویند. خامه‌ی قهوه را با یک قاشق برداشته و داخل فنجانی که می‌خواهید قهوه را در آن سرو کنید بریزید بعد از این کار باقی قهوه را داخل فنجان کوچکی بریزید و آنرا سرو کنید.
در نظر داشته باشید قسمتی از آب به علت حرارت تبخیر می‌شود، پس ابتدا مقدار بیشتری آب در قهوه‌جوش بریزید.

بعضی حقایق درباره قهوه ترک یا چطور قهوه ترک بهتری درست کنیم؟

• فوم روی قهوه بسیار مهم است، برای اینکه قهوه فوم خوبی داشته باشد پیشنهاد می‌شود که از قهوه‌جوش استفاده کنید، قهوه جوش‌ها دهانه‌ی باریکتری نسبت به شیر جوش‌ها دارند و به این ترتیب نتیجه‌ی بهتری خواهید داشت.
• اگر دوست دارید قهوه ترک بهتری آماده کنید از قهوه‌جوش‌های حرفه‌ای که از جنس مس هستند استفاده کنید.
• بعضی از افراد برای ملایم کردن طعم قهوه به جای آب از شیر استفاده می‌کنند، نمی‌خواهیم بگوییم این روش به کل اشتباه است اما قهوه خورهای حرفه‌ای که طعم قهوه را دوست دارند از این روش استفاده نمی‌کنند.
• حتما سعی کنید از محلی که قهوه خوب و آماده در اختیار دارد قهوه ترک مرغوب تهیه کنید.
• پس از آماده شدن قهوه ابتدا فوم آنرا به صورت جداگانه در فنجانهای قهوه بریزید.